زنده شدن انسان ها در روز قیامت، یکی از اصول ثابت اعتقادات در اسلام است. قرآن مجید در آیات زیادی، چگونگی زنده شدن انسان در روز قیامت را بیان کرده است  .

 « وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی اْلأَرْضِ إِلاّ مَنْ شاءَ اللّهُ ثُمَّ نُفِخَ فیهِ أُخْری فَإِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ»؛   « و در "صور" دمیده می‏ شود، پس همه کسانی که در آسمان ها و زمینند می ‏میرند، مگر کسانی که خدا بخواهد؛ سپس بار دیگر در "صور  " دمیده می ‏شود، ناگهان همگی به پا می‏ خیزند و در انتظار (حساب و جزا) هستند   .»(1)

از این آیه و آیات دیگر در این زمینه استفاده می شود که برای مردن و زنده شدن انسان ها، دوبار در صور (شیپور) دمیده می شود: یک بار در پایان دنیا که همه خلایق می میرند و بار دیگر در آستانه رستاخیز که همه مردگان به نواختن آن زنده می شوند  .

در آیه دیگری خداوند می فرماید: « کَما بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ»؛   « همان گونه که در آغاز شما را آفرید، (بار دیگر در رستاخیز) باز می ‏گردید   .»(2)

فردی از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسید: « چه کسی این استخوان ها را زنده می کند، در حالی که پوسیده است؟» خدای متعال به رسولش فرمود: « بگو همان کسی زنده می کند که نخستین بار آن را آفرید و او به هر مخلوقی داناست؛ ... آیا کسی که آسمان ها و زمین را آفرید، نمی تواند همانند آنان [انسان های خاک شده] را بیافریند؟ آری،   [می تواند] و او آفریدگار داناست .»(3 )

همچنان که در آیه دیگری نیز می‌فرماید:«وَ هُوَ الَّذی یَبْدَ?ُا الْخَلْقَ ثُمَّ یُعیدُهُ وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَیْهِ وَ لَهُ الْمَثَلُ اْلأَعْلی فِی السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ»؛«او کسی است که آفرینش را آغاز می‌‏کند، سپس آن را باز می‌‏گرداند و این کار برای او آسانتر می‌‏باشد و برای اوست توصیف برتر در آسمان‌ها و زمین؛ و اوست توانمند و حکیم .»(4)

خداوند در آیات بسیاری در قرآن، صحنه های واقعی از چگونگی زنده شدن مردگان را بیان کرده است؛ مانند زنده شدن مرغ های چهارگانه برای حضرت ابراهیم علیه السلام و داستان عزیز پیامبر که در آیات 259 و 260 سوره بقره آمده است

قرآن می فرماید همان گونه که گیاهان از زمین های مرده، پس از نزول باران حیات بخش به حرکت در می آیند، مردگان نیز در قیامت زنده می شوند؛ چنان که در آیه ای می فرماید: « وَ تَرَی اْلأَرْضَ هامِدَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ کُلِّ زَوْجٍ بَهیجٍ * ذلِکَ بِأَنَّ اللّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّهُ یُحْیِ الْمَوْتی وَ أَنَّهُ عَلی کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ»؛ « (از سوی دیگر) زمین را (در فصل زمستان) خشک و مرده می‏ بینی، اما هنگامی که آب باران بر آن فرو می ‏فرستیم، به حرکت در می‏ آید و می ‏روید؛ و از هر نوع گیاهان زیبا می ‏رویاند. این به خاطر آن است که (بدانید) خداوند حق است و اوست که مردگان را زنده می‏ کند و بر هر چیزی تواناست .»(5)

در آیه دیگری نیز می فرماید: « یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ اْلأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ»؛ « او زنده را از مرده بیرون می ‏آورد و مرده را از زنده و زمین را پس از مردنش حیات می ‏بخشد و به همین گونه روز قیامت (از گورها) بیرون آورده می ‏شوید .»(6)

خداوند در آیات بسیاری در قرآن، صحنه های واقعی از چگونگی زنده شدن مردگان را بیان کرده است؛ مانند زنده شدن مرغ های چهارگانه برای حضرت ابراهیم علیه السلام و داستان عزیز پیامبر که در آیات 259 و 260 سوره بقره آمده است.

امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه شریفه « وَ نَضَعُ الْمَوازینَ الْقِسْطَ»؛ «ما ترازوهای عدل را در روز قیامت برپا می‏ کنیم» فرمود: « میزان سنجش در آن روز پیامبران و اوصیای آن ها هستند و از مردم کسانی می باشند که بدون حساب وارد بهشت می شوند.»

ملاک سنجش اعمال در قیامت

در قیامت، حقیقت میزان "عدل الهی" است. قانون عدل الهی که در دنیا سراسر زمین و آسمان را زیر بال و پر گرفته «بِالعَدلِ قَامَتِ الَّسَمَاوَاتُ وَ الارضَ»(7)، در قیامت نیز همان قانون حاکم است. اینکه در بعضی روایات رسول خدا صلی الله علیه و آله یا امامان علیهم السلام و ... میزان و ملاک اعمال خوانده شده اند، به خاطر این است که اینان نمونه و مظهر عدل خداوند هستند.

بودن میزان در قیامت و سنجش اعمال انسان ها با آن از مسائلی است که جای شک در آن نیست. خداوند در این باره می فرماید: « وَ الْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ»؛ « وزن کردن (اعمال و سنجش ارزش آن ها) در آن روز، حقّ است .»(8)

اما آنچه مهم است، شناخت ترازوی سنجش اعمال است ؛ مسلماً در روز دستاخیز اعمال انسان با وسیله خاصی سنجیده می شود، نه با چیزهایی همانند ترازوهای دنیا. از روایات وارده در این زمینه به دست می آید که مراد از میزان اعمال پیامبران، امامان و افراد صالح می باشند.

امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه شریفه « وَ نَضَعُ الْمَوازینَ الْقِسْطَ»؛ «ما ترازوهای عدل را در روز قیامت برپا می‏ کنیم»(9) فرمود: « میزان سنجش در آن روز پیامبران و اوصیای آن ها هستند و از مردم کسانی می باشند که بدون حساب وارد بهشت می شوند.»(10)

در روایت دیگری از حضرت آمده است: « امیرم?منان و امامان از فرزندان او ترازوهای سنجش اند .»(11)(12)